Welk boek precies de schuldige was, weet ik zo 1-2-3 niet meer. In ieder geval was het zo dat mijn verlangen om spirituele* boeken te lezen volledig vervuld was. Het hoefde niet meer. Ik zat er vol van, van al dat soort leesvoer. Ik moest het maar eens gaan dóen, vond ik, in plaats van er steeds over te lezen. Daar kwam bij dat de eindeloze stroom van nieuwe –vaak weinig vernieuwende- spirituele titels de kwaliteit naar mijn idee niet ten goede kwam.
 
Dat doen kwam neer op een aantal besluiten, waarvan ik sommige nog steeds doe en andere helaas zijn blijven hangen in het stadium goed voornemen. Vaker te voet, mijn denkhoofd in de gaten houden, in de spiegel kijken. En ademen. Ontspan.
 
Toen kwam De eenvoud van aandacht van Cathelijne Esser op mijn pad. Allereerst is het een prikkelende, erg goed geschreven, mooi sober vormgegeven reminder van een kundige soortgenoot. Maar het boek is meer dan dat. Er staat namelijk nieuws in. Over een bijzondere manier van fotograferen. Over een aparte kijk op onze indeling van de seizoenen. Over het ritme van je hart. Over de Stille. Dit boek gaat over mij. En is dat niet wat ieder spiritueel boek zou moeten doen?
 
*Ik ben zwaar allergisch voor deze term. Ik bedoel hiermee boeken over zelfontwikkeling, persoonlijke groei, bewustzijn  enzovoorts. 

De eenvoud van aandacht I Cathelijne Esser
Uitgeverij Scriptum I december 2018

De blik vooruit, de pas erin en gaan. Dromen liggen ten slotte in de toekomst en daarom houd ik het tempo er graag in. Geleefd verleden is afgerond, terwijl work-in-progress de dagen opslokt. Een paar dagen geleden kwam ik op zolder een kist met Vergeten dromen tegen. In die kist was het een drukte van belang. Vergeten vijltjes, een boze ringenstok, schetsen van potlood en penseel, verbleekte edelstenen en een bakje met restjes goud en zilver.

Creativiteit moet gedaan en niet alleen gedacht worden. Ondergesneeuwde creativiteit wordt hard als ijs. Dat voelt niet goed. Het was al voldoende geweest als ik er af en toe wat doorheen had geroerd, met de achterkant van het potlood dat nog steeds achter mijn oor zit. Zelfs dat heb ik de laatste jaren niet gedaan. Eenmaal op de trein van drukte, spring ik daar blijkbaar niet gemakkelijk vanaf.

Tijd om mijn Vergeten dromen weer te gaan doen. Goudsmeden, tekenen, fotograferen, het maakt mij niet uit wat. Gewoon weer dingen gaan maken.

‘Moet je nagaan, ze zei Doe jij dát aan met kerstmis?’
​Mijn collega lachte er een beetje zuur bij en ik moet haar wel verbaasd aangekeken hebben, want dat zou míjn moeder nou nooit gezegd hebben. Mijn moeder had eigenlijk nooit commentaar op mij. Tenminste niet dat ik mij kan herinneren. Of het over mijn kleding ging of over grotere dingen, zoals mijn gedrag of de keuzes die ik maakte.
 
Ik mocht zijn wie ik was.
Daarmee is absoluut niet gezegd dat ik geen aanleiding tot commentaar gaf. Als puber had ik altijd wel wat te mopperen, ik kon (en kan) best chagrijnig zijn (gaat vanzelf over, laat mij gewoon met rust en vat het vooral niet persoonlijk op). Ik had overal een mening over (ga nog steeds graag de discussie aan en hoor graag ook andere inzichten en argumenten) en zette mij af, tegen alles en iedereen, met hand en tand en beide hakken in het zand (daar ben ik wel overheen gegroeid, denk ik). En dan was ik ook nog eens vreselijk eigenwijs. Destijds wist ik niet beter en vond ik het niet meer dan normaal.
 
Ik mocht zijn wie ik was.
Inclusief de uitgebreide verzameling onder de i van Irritant. Nu mijn beide ouders niet meer leven, is er niemand meer van wie ik deze onvoorwaardelijkheid mag verwachten. Dit is voorgoed voorbij. Daarom voel ik op pagina 730 een enorme snik in mijn hart:
 
'Hij huilt om het voorrecht zich te mogen misdragen en vergeven te worden.'
 
 
Een klein leven I Hanya Yanagihara
Nieuw Amsterdam Uitgevers I maart 2016

‘Woordkunstenaar’ heb ik Christophe Vekeman genoemd in een boekblog over Marie, één van zijn eerdere romans. Wat een ontdekking vond ik hem. Hoe kon ik hem gemist hebben. Zijn nieuwste Hotel Rozenstok is van hetzelfde laken een pak: een literair hoogtepunt van een onbetwistbaar bijzonder begaafd schrijver. En man, wat heeft die Vekeman een humor!
​
Gaf ik sterren, van mij kreeg hij ze alle vijf.
​
Het vervallen en mysterieuze Hotel Rozenstok is het toevluchtsoord van de in midlifecrisis verkerende hoofdpersoon Christophe Vekeman. Aldaar gaat hij zich 17 dagen lang beraden over zijn leven. Het schrijverschap staat hem tegen, zijn potlood heeft hij in tweeën gebroken. Hij heeft een hekel aan succes en het geaffecteerd soort quasizelfverzekerdheid van de Winnaar, de transformatie die hij zich ziet voltrekken bij succesvolle collega’s. ‘Succes is voor losers.’ Hij is er klaar mee. Vekeman stopt definitief met schrijven en zijn dagen in Hotel Rozenstok zullen hem duidelijkheid geven over zijn levensvervolg. De werkelijkheid mengt zich in Hotel Rozenstok als melk in een kop koffie met hetgeen zich afspeelt in het zoekende, fantasierijke brein van de hoofdpersoon.

Het personage Vekeman is voor 98% Vekeman zelf, meldt hij in een interview met de Belgische Radio 1. De gebeurtenissen die hij meemaakt, zoals het afreizen naar Hotel Rozenstok en het met zijn Mazda stomdronken het huis van de buren binnenrijden, zijn echter minder waarheidsgetrouw. Maakt het uit waar wat is eindigt en waar de verbeelding begint? Nee, net zoals bij Twin Peaks is dat totaal onbelangrijk.
Wel joeg hij mij de stuipen op het lijf met zijn schrijf-twijfel. Dat mocht niet waar zijn. Gelukkig was Vekeman’s midlifecrisis in het echte leven een stuk minder ernstig dan die van zijn alter ego. Vekeman: ‘Een midlife crisis is eigenlijk iets voor pubers.’ Zo is dat.

Marie of Rozenstok, het maakt mij niet uit waarover Vekeman schrijft. Als hij maar schrijft.

​Je leest je een slag in de rondte en toch ontgaan je hele werelden van literatuur, universums zelfs. En dat wordt er met de tijd niet beter op; het uitdijen gaat maar door. Er komen massa’s meer boeken bij dan je ooit kunt lezen. Tot grote frustratie van de boekenliefhebber.

Voordeel is echter dat er altijd wel wat nieuws te ontdekken valt. Dichter, (toneel)schrijver en televisiepresentator Owen Sheers, is bijvoorbeeld zo’n ontdekking. Met Ik zag een man schreef hij een knappe, bijzonder soepel lezende roman, die hem naar eigen zeggen zeven jaar heeft beziggehouden. Het verhaal heeft jaren kunnen rijpen en dat heeft geloond. Schrijven, schrappen en herschrijven totdat het boek van A tot Z goed in elkaar zit, is een beproefd recept. Het begin ontstond, zoals Sheers zelf zegt, snel en spontaan, terwijl het proces daarna een stuk langzamer ging. Dat begin staat inderdaad als een huis:
 
'De gebeurtenis die al hun levens veranderde vond plaats op een zaterdagmiddag in juni, vlak nadat Michael Turner –veronderstellend dat het huis van de Nelsons leeg was- via hun achterdeur naar binnen liep.' 
 
Need I say more? De noodzaak tot verder lezen is een feit.
 
Het verhaal ontvouwt zich blad voor blad. Michael Turner heeft zijn vrouw verloren en hij verhuist naar Londen, weg van alle herinneringen en weg van de eenzaamheid. In zijn nieuwe buren, het gezin Nelson vindt hij zowel troost als  gezelschap. Er ontstaat al snel een innige vriendschap. Hoewel Michael nog volop rouwt om zijn vrouw, probeert hij voorzichtig opnieuw te beginnen, hetgeen uiteindelijk een noodlottig vervolg krijgt.
 
Je kunt er van houden of niet, maar wat mij betreft heeft deze roman alles in zich om een bestseller te worden. En wat voor één! Heerlijk leesvoer, een verhaal om je een weekend lang in onder te dompelen. Prima geschreven, zonder literaire show-off, meeslepend, toegankelijk en actueel.

Ierland, eind jaren zestig. Als haar man overlijdt, staat Nora er alleen voor met haar vier kinderen. Zij probeert haar leven in een nieuwe vorm te gieten, die aansluit op de veranderde situatie en dan blijkt dat zij zich al die jaren in een aardig comfortabel nest heeft kunnen bewegen. De dood van haar man brengt daar verandering in. Zij gaat weer werken, verkoopt hun vakantiehuis aan zee en probeert haar kinderen te ondersteunen en toch ook weer vrij te laten. Nora laveert tussen mensen en meningen en haar eigen wensen en verlangens. Zij probeert zich voorzichtig te ontworstelen aan de benauwende sociale controle.

Dit alles had een sfeervolle, meeslepende roman kunnen opleveren. Ik had niet anders verwacht, had mij zelfs enorm op dit boek verheugd. De schitterende kritieken, het boekenpanel van DWDD incluis, beloofden mij ‘een gewoonweg perfecte roman’ (The Guardian). Het verhaal kabbelt echter voort, zonder enige stroming laat staan golfslag. Ergens onderweg verlies ik de hoop op Een Gebeurtenis en enigszins apathisch lees ik het boek uit, maar echt van harte gaat het niet. Ik ben teleurgesteld.

‘Een moderne klassieker voor de liefhebbers van Stoner’ lees ik op de achterflap als ik het boek dichtsla. Dat klopt! Ditzelfde gevoel kreeg ik namelijk bij het lezen van Stoner van John Williams, waarvan ik ook niet begreep wat men er zo prachtig aan vond. Stoner voerde ik-weet-niet-hoe-lang de boeken hitlijsten aan, tot mijn opperste verbazing. Als ik Nora en Stoner naast elkaar leg, heeft mijn probleem met beide wellicht te maken met de hoofdpersonen. Zowel Nora als Stoner deden mij niets. Ik werd op geen enkele manier door hen geraakt en als Stoner niet levensgroot op de kaft had gestaan, had hij voor mij zelfs geen gezicht gekregen.

Ik voelde ook voor Nora geen bewondering, geen afkeer of irritatie. Niets. Dan zijn bijna vier honderd bladzijden Nora mij iets te veel. Spijtig. Ik ken de inspanningen van het schrijven van een boek en hoop van ganser harte dat Tóibín veel andere lezers wel weet te boeien. Ik verheug mij ondertussen weer net zo enthousiast op mijn volgende boek: Ik zag een man van Owen Sheers. Blogdatum 15 januari.

Is dit echt wat gaat gebeuren? Niet alleen diersoorten staan op uitsterven, ook medemensen zijn niet zeker van hun voortbestaan in onze ontwikkelde, zogenaamd beschaafde leefwereld. Dat is de werkelijkheid. Avonturiers Jimmy Nelson, Bram Vis en Hannelore Vandenbussche nemen de loodzware, maar noodzakelijke en haast obsessieve taak op zich om stammen in alle uithoeken van de wereld in beeld te brengen. Want voor je het weet, zijn ze uitgestorven. Het is een missie van levensbelang.
 
Medemensen, mannen, vrouwen, kinderen, de stammen die ze bezoeken van Vanuatu tot Namibië, van Siberië tot Patagonië. Het woord ‘medemens’ impliceert een gemeenschappelijkheid, een overeenkomst met ‘ons’, maar in eerste instantie zijn het vooral de immense verschillen die in het oog springen, zowel in de prachtige foto’s als in het verhaal.
 
Ik schrijf een mail naar Hannelore, last-minute, om haar te vragen waarin zij de overeenkomst gevonden heeft met de stammen die zij heeft leren kennen. Waarin kunnen wij hen vinden, en zij ons? Ik zou graag van ze leren, weten waarin wij hetzelfde zijn, want verschillen zijn er meer dan genoeg. Is er een gemeenschappelijke basis waarop zij kunnen voortbestaan, gebaseerd op wederzijds respect? Of is het onvermijdelijk, hun neergang, terwijl zij een minstens zo groot bestaansrecht hebben op onze aarde als wij. Zij plegen geen roofbouw, zijn niet altijd even vredelievend, maar gooien geen bommen.
 
Hun bestaan tast de aarde niet aan, in tegenstelling tot onze barbaarse, niets ontziende aanwezigheid hier. Op je twee teamgenoten na ben jij, Hannelore, de enige die deze mensen van zo dichtbij heeft meegemaakt, die weet wie ze zijn. Wat zijn jouw inzichten? Kunnen zij overleven?

N.B. Ik ben Uitgeverij Brandt en Not just any book ontzettend dankbaar dat ik dit boek van ze heb ontvangen.

Hoe interessant het mij ook lijkt, ik ben er nooit toe gekomen mij écht te verdiepen in het leven van een auteur. Ik ben geen fan, ook geen oeuvre-kenner. Een bewonderaar, dat ben ik wel. Van Van Dis. Ik begon bij Casablanca en In Afrika en belandde jaren later via Het Beloofde Land, Indische Duinen en Palmwijn bij Ik kom terug. De erudiete man, de onverschrokken avonturier, de bevlogen journalist, de niet minder dan formidabele schrijver; ik vind Van Dis een uitgesproken persoonlijkheid, een man met durf en karakter. In Ik kom terug maak ik kennis met zoon Van Dis en zijn moeder.
 
‘Jij een verhaal, ik een pil.’ De zoon geeft zijn moeder een papieren leven, voelt zich een ‘schrijvende gier’ (p.27). Hij parasiteert als schrijver op zijn stervende moeder, terwijl zij haar zoon voortdurend manipuleert. Maar hoe graag zij ook wil gaan, er moet zelfs een aardbeiendieet aan te pas komen voordat zij het leven laat.
 
Een emotioneel onderkoelde moeder-zoon relatie gekenmerkt door afstand en een totaal gebrek aan affectie. De zoon ‘likte de wonden van de moederliefde.’ (p.16) Moeder doet op een onbeschaamde manier een beroep op de tijd en aandacht van haar zoon. En hij voldoet aan haar eisen, loyaal als een kind kan zijn.

Hij schrijft haar verhalen en haar geheimen op. Over Indië, de oorlog, haar man, de vader van haar dochters, zijn halfzussen, het jappenkamp, zijn vader en hij leert haar, en daarmee zijn eigen gemankeerde basis beter kennen. Hoewel, moeder liegt nog steeds en manipuleert tot het laatste moment, dus de waarheid hoeft geenszins waar te zijn. ‘Indië zat in een kist’ en deels blijft dat zo.
 
Moeder gaat dood en zoon heeft levenslang. Er is geen ontsnappen mogelijk aan het oorlogsleed van beschadigde ouders. ​

​Ik lees de laatste bladzijden, met alle respect en bewondering voor schrijver Rashid Novaire, maar mijn hoofd is er niet helemaal bij. Ik laat mij voortdurend afleiden door televisiebeelden van angst en wanhoop. In mijn buik zit een steen. Op dit moment weet men van 129 doden en nog steeds zijn vele tientallen onschuldigen in levensgevaar. In Parijs ligt het openbare leven stil, iedereen wordt verzocht binnen te blijven. De dreiging geldt dit keer iedereen.

Novaire’s overleden hoofdpersoon Mohammed Jahangir, zojuist bezweken aan een hartaanval, gewassen en netjes in zijn kist gelegd, noemt ‘ons’ de Hollandmensen, de zogenaamd échte Hollanders. Maar ‘Er zijn allerlei soorten inwoners’, spreekt hij. Er zijn veel verschillende culturen waar je als vreemdeling in Nederland mee te maken krijgt. De Hollandmensen hebben weliswaar een groot hart voor vreemdelingen, maar Jahangir heeft nooit zo goed gelet op de Hollandmensen, sorry, en wil graag naar huis, begraven worden in Iran. Zijn uitvaartbegeleider Milan den Hartog is eigenlijk de eerste Hollandmens die Jahangir wat beter leert kennen, dwars door de grens van leven en dood heen.

Zeven dagen van vreemde personages en gebeurtenissen volgen. Een verdwenen lijk, e-mails van overledenen en een Aldi-tas met geld. En ondertussen doet Milan er alles aan om de overledene gerepatrieerd te krijgen. Wat niet lukt. Een dode kan zorgen voor een hoop gedoe.

Wat was de urgentie van deze roman? Ik begrijp niet helemaal waarom Novaire dit boek wilde schrijven.  Wat wil hij ermee zeggen? En hoe gaat het verhaal nu verder?
‘Ik weet hoe het verder moet.’ luidt de laatste zin van deze roman, uitgesproken door Jahangir. Ik sla het boek dicht, kijk op en zie weer de beelden vanuit Parijs, waarvan niemand werkelijk weet hoe het nu verder moet. En ik al helemaal niet. Het komt allemaal akelig dichtbij, hoewel in zekere zin nog net ver genoeg van ons eigen bed. En als ze vroeg of laat toch hier komen, dan Zeg maar dat we niet thuis zijn.